B A G

A virtual composition by Kees Wieringa for the 4 Grand Piano Pavilion by Dré Wapenaar.

four pianists: Sara Crombach, Sonsoles Alonso, Maurice van Schoonhoven, Bernd Brackman
sound director: Kees Wieringa
computer programming: Marcel Wierckx
length: 100 minutes

Location: Pettelaarseschans, 's-Hertogenbosch - The Netherlands
Information: 073-613 7671 / ticket sales: 0900- 33 72 72 33

Tuesday August 9, 21.00 hrs. - world premiere
Wednesday August 10 - Friday August 12, 21.00 hrs.
Sunday August 14, 17.30 hrs.

BAG is about the creation of a new world which clashes with the old world of urban violence and destruction. The musical material is derived from the Brandenburger Concerts by Bach.

a world premiere
Four grand pianos are set up in the corners of the 4 Grand Piano Pavilion. This is a tent especially designed by Dré Wapenaar for concerts with four grand pianos. The audience is situated in the middle of the tent and undergoes a sound landscape that moves above the heads and in the bodies of the visitors.
Because the tent is provided with a specially designed wooden floor the grand pianos sound fantastic. A new designed sound system by Bose (The Personalized Amplification System™) gives the sound landscape its sound. Because the sounds are moving continuously the space is virtually experienced, as if the audience is being taken by a helicopter that floats through and above the location.

BAG is about the clash in cultures, the clash in styles and the clash in experience. When the listener is being grabbed he enters new worlds and fantastic perspectives.

Location
During the festival the 4 Grand Piano Pavilion is situated on a crucial location in Den Bosch, Pettelaarseschans. It’s located on the south periphery of the town, on the border of the country area, and offers a link between the sound of the city and the silence of nature. The tent is especially designed for concerts with four grand pianos by the artist Dré Wapenaar. Two very different worlds are, as it were, being caught by the 4 Grand Piano Pavilion. The ‘virtual’ composition ‘BAG’ is a metaphor for the combination of those two worlds.

NPS-4fm will record the performances

foto: Robbert R. Roos

de virtuele ruimte
Dankzij nieuwe computertechnieken kan Wieringa ook een statische ruimte creëren en op artificiële wijze de eigenschappen nabootsen die eigen zijn aan die ruimte; zo prent de componist zijn luisteraar een imaginaire ruimte in.
Kees Wieringa is bekend geworden met muziek van Simeon ten Holt (Canto Ostinato) en het geluid bij de tentoonstelingen over Theo van Doesburg. Hij experimenteerd al vele jaren met bewegend geluid.
Daarnaast is hij radio- en televisiemaker en pianist in modern en klassiek repertoire.



gegevens

festivalboulevard

sponsors
Deze productie is tot stand gekomen met ondersteuning van:

Sound powered by Bose
BAG use the new PERSONALIZED AMPLIFICATION SYSTEM™

SKOR

foto: Robbert R. Roos

Dré Wapenaar heeft de 4GPP: 4 Grand Piano Pavilion for Simeon ten Holt speciaal ontworpen voor de muziek van componist Simeon ten Holt (1923). Ten Holt composities hebben een sterke ruimtelijke werking nodigen uit tot experiment.
Ten Holts muziek wordt zowel in concertzalen als in kerken, parken en zelfs een keer in de hal van een treinstation gespeeld. Voor het eerst is er nu een ruimte speciaal ontworpen voor de muziek, waarin Wapenaar deze elementen combineert: de ruimtelijkheid van een Vredenburg met de openheid van een Vondelpark, de stilte van een kerk met de voortdurende drukte van een station. De tent is als het ware een sculpturale vertaling van de muziek van Ten Holt. Bovendien is de tent mobiel en bedoeld om op verschillende plekken te kunnen functioneren.

Kees Wieringa is al langer bezig met geluid/muziek in de ruimte. Zo heeft hij tijdens de grote overzichtstentoonstellingen rond Theo van Doesburg muziek langs een driedimensionaal parcours gestuurd door de zalen van Kröller Müller Museum en het Centraal Museum.
Het doel was de luisteraar een nieuwe ruimte in zijn verbeelding te laten ervaren die fundamenteel verschilt van de werkelijkheid.
Als de luisteraar gegrepen wordt dan betreedt hij nieuwe werelden met fantastische perspectieven.
Het bijzondere aan dit concept is dat er ook wordt gewerkt langs verticale en diagonale bewegingen. Tot nu toe werd 'ruimtelijk geluid' alleen toegepast in het platte vlak. In dit concept wordt het echt driedimensionaal gebruikt.
Een belangrijke inspiratiebron voor Kees Wieringa is Stockhausen: 'De ruimtelijke dimensie van de muziek is even fundamenteel bij het schrijven van een muziekstuk als de algemene indeling, de harmonie of het ritme ervan.'
In dit geval is de beweging van het geluid kenmerkend voor de ontwikkeling daarvan.
In 2004 heeft Kees Wieringa onder de titel 'dodiscolab' een eerste presentatie gegeven met programmeur Marcel Wierckx in theater Zeebelt te Den Haag. Hier werd ook al het meerkanaalssysteem toegepast waardoor geluiden echt door de ruimte lijken te zweven. Dit systeem is later uitgetest in de 'dode ruimte' van de HKU in Hilversum. De bevindingen die hierbij zijn opgedaan willen de makers nu toepassen in de nieuwe compositie BAG.





Credits:

met dank aan de volgende pianozaken waar BAG is ingestudeerd:

BAG is een productie van Do Foundation.
Ooit is 'BAG' begonnen als 'dodiscolab' in Theater Zeebelt


het systeem

bewegend geluid
geïsoleerde geluiden kunnen door de ruimte bewegen, in het horizontale, verticale als ook diagonale vlak. Ook kunnen de geluiden ronddraaien en met verschillende snelheden bewegen. Vele geluiden kunnen tegelijkertijd klinken en verschillende bewegingspatronen afleggen. Dit alles wordt 'real time' (ter plekke) bestuurd., tevens wordt er gebruikt gemaakt van vooraf vastgestelde routes.
Ik gebruik hiervoor hybride systemen zoals Max/MSP, die ontwikkeld werd in de Groupe de Recherches Musicales, Parijs, en de SIM (Station d'Informatique Musicale) ontworpen door de IRCAM (Institut de Recherche et Coordination Acoustique/Musique), Parijs. Uiteraard hangen de doelstellingen van de bouwers van hardware en de ontwerpers van softwareprogramma's nauw samen met de muzikale esthetiek die wordt uitgevoerd in de onderzoekscentra die zo'n programma's ontwikkelen.
Ik heb voor Max/MSP gekozen omdat het een platform biedt waarop verschillende technieken van signaalverwerking en midi gebruikt kunnen worden.
Over geluid in de ruimte deed Kees Wieringa uitgebreid onderzoek, hieronder enkele bevindingen:
effect
Muziek suggereert vaak beweging. Beweging in ritme, in spanningsontspanning, in taalstructuren. Beweging in de driedimensionale ruimte wordt nog niet veel gebruikt. In de 16e eeuw al werd er door componisten al geëxperimenteerd met koren die in de ruimte werden geplaatst waardoor de ruimtewerking sterk geaccentueerd werd. Maar een directe beweging in het driedimensionale vlak is tot nu toe zeer weinig toegepast.
De luisteraar ontdekt een breed gamma van nieuwe emoties en gewaarwordingen.
De opvatting dat men de fysische ruimte kan structureren (zoals dat met de frequentiële ruimte gebeurt) bestond al lang voor de elektronische versterkingstechnieken ingang vonden.
De opstelling van de instrumenten op de scène bijvoorbeeld beantwoordt aan de wens om de ruimte te 'bespelen' in de diepte en de breedte.
Ook wijs ik erop dat de plaatsing ook de waarneming van het timbre
beïnvloedt; die waarneming hangt immers af van de plaatselijke weerkaatsing en nagalm, van de maskeereffecten en het klankprojectiediagram van de luidsprekers.
Recent nog hebben componisten als Bartok, Berio, Boulez, Stockhausen en Xenakis het orkest in twee delen opgesplitst, of hun muzikanten middenin en rond hun publiek geplaatst en een aantal manieren uitgeprobeerd om de ruimte met traditionele instrumenten te structureren. Maar een echte ommekeer in de benadering van de ruimte komt er pas wanneer de luidsprekers hun intrede maken in de concertzaal: daardoor worden de zuiver fysieke beletsels voor de plaatsing van muzikanten opgeheven. De eerste proeven vinden heel vroeg plaats: in 1939 plaatst Cage akoestische instrumenten en twee platenspelers met verstelbare snelheid op de scène (Imaginary Landscape n¼ 1). Bij hun voorstelling van "Symphonie pour un homme seul" voeren Schaeffer en Henry in 1951 de eerste klankprojectie uit.
Gebruikmakend van een paneel van potentiometers kunnen ze, tijdens het concert, het volume van elke luidspreker afstellen. Zo introduceren ze een nieuwe manier om de muziek te vertolken.
Dit begrip 'vertolking' is belangrijk, want zo wordt het mogelijk de ruimte die zich op de magneetband bevindt scherper te doen uitkomen door de klank over verschillende plaatsen in de zaal te verdelen. De huidige concertzalen zijn niet voor dit soort muziek ontworpen. Daarom heeft men al gauw het idee opgevat deze vertolkingstechnieken en de indeling van een welbepaalde zaal op elkaar af te stemmen. Een markant voorbeeld van deze tendens (het gebouw is helaas verdwenen) is het Philips-paviljoen dat door Le Corbusier ontworpen werd voor de Wereldtentoonstelling van 1958 in Brussel. Het paviljoen was uitgerust met 400 luidsprekers die men synchroon met de muziek kon bedienen. Zo kon men de muziek banen laten beschrijven in de ruimte die precies zo bedacht waren tijdens de compositie. Er werden ook andere combinaties overwogen: reeds bestaande lokaties krijgen bijvoorbeeld een nieuwe invulling. Zo brengt François Bayle in 1970 een muziekstuk in de grotten van Jeïta (Libanon) om de openstelling ervan voor het publiek luister bij te zetten.
Michel Redolfi bedenkt dan weer een systeem om muziek onder water uit te zenden: de luisteraar dompelt zich dan onder in een zwembad. Men kan de ruimte echter op een nog andere wijze structureren als men ervan uitgaat dat de luisteraar met twee architecturen tegelijk te maken heeft: de ruimte waarin hij zich bevindt beïnvloedt uiteraard de wijze waarop de klanken weerkaatst, opgeslorpt, weergalmd worden, maar er is ook de architectuur van de muziek zelf, en die architectuur wordt benadrukt door de opstelling van de geluidsbronnen.

de virtuele ruimte
De psychoakoestici hebben interessante bevindingen gedaan omtrent de waarnemingsmechanismen van klanken. Hiervan gebruikmakend kunnen de componisten van akoesmatische muziek zich nu bevrijden van de gegeven akoestiek van een zaal en naar eigen inzicht een virtuele architectuur ontwerpen. Het is dus niet zo dat het gebruik van een groot aantal luidsprekers er enkel toe dient de muziek ruimtelijk te laten bewegen.
Dankzij de luidsprekers kan men ook een statische ruimte creëren en op artificiële wijze de eigenschappen nabootsen die eigen zijn aan die ruimte; zo prent de componist zijn luisteraar een imaginaire ruimte in.

testruimte
De 'dode ruimte' van de HKU in Hilversum is gebruikt als testruimte. Hierin kon het 8-kanaalssysteem optimaal worden getest.

achtergronden

de pianisten

Sara Crombach studeerde bij Naum Grubert aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Ze volgde masterclasses o.a. in Hongarije bij het Kodály-kwartet, Boris Berman en Sergei Dorenski (Tsjaikowski-Conservatorium, Moskou).
Verder ontving ze lessen van Maria João Pires. Ze geeft veelvuldig solo-recitals en vormt duo’s met o.a. de pianist Bernd Brackman en de cellist Wladislaw Warenberg. Ze maakte in 1998 een toernee met het Chamber Orchestra Yerivan (Armenië), waarvan een c.d. verscheen met het eerste pianoconcert van Bach.
In mei 1999 verscheen er van Wladislaw Warenberg en Sara Crombach de cd “ De Romantische Cello” onder het label “Brilliant Classics” met werken van o.a. Saint-Saëns, Gershwin en Rachmaninov.

Na een uitgebreide muzikale opleiding woont de spaanse pianiste Sonsoles Alonso sinds 1996 in Amsterdam, waar zij bezig is met het ontwikkelen van haar professionele carriere. In 1991 behaalde zij haar eerste diploma aan het Koninklijk Conservatorium te Madrid. Het jaar daarop volgde zij privÈ-lessen bij Vitalij Margulis in Freiburg (Duitsland). Daarna verbleef zij drie jaar in New York, hetgeen resulteerde in een Master's Degree van The Manhattan School of Music (1994) en een extra jaar privÈ studie bij Philip Kawin. Het geven van concerten en het deelnemen aan concoursen (2e prijs Concurso Infanta Cristina), masterclasses (met Lazar Berman, Karl Ulrich-Schnabel en Ronald Farren-Price) en Muziekfestivals (Festival Internacional de Musica y Danza de Granada, Spanje) heeft ook in belangrijke mate bijgedragen aan de artistieke vorming van Sonsoles. Tevens heeft zij een aantal uitvoeringen verzorg voor verschillende media: TVE (1e spaanse tv zender) in samenwerking met de Europese Unie, RNE (Radio Nacional de Espana), Radio Noord-Holland en de Concertzender. In New York heeft ze les gegeven aan de Florentine Music School. Haar interesse in het hedendaagse repertoire ontwikkelde zich in New York onder invloed van Nils Vigeland (volgeling van Morton Feldman) met wie ze theorie studeerde en Robert Abramson, die haar in contact bracht met Eurhythmics.

De pianist Maurice van Schoonhoven is sinds zijn vijftiende jaar leerling van Bernd Brackman. Vanaf die tijd won hij prijs na prijs, nationaal en internationaal. Door de wereldberoemde pianiste Maria Joa Pirez werd hij uitgenodigd in haar masterclass hetgeen resulteerde in het aannemen van hem als privé leerling. Ook de internationaal vermaarde Elena Richter, lerares aan het conservatorium in Moskou maakte tijdens een masterclass kennis met de talenten van Maurice. Elke zes weken is hij haar leerling. Inmiddels twintig jaar pendelt Maurice van Berlijn naar Portugal.

Bernd Brackman ontving zijn opleiding achtereenvolgens van zijn moeder Frieda Brackman-Hoogerwerf, van Jaap Spaanderman en van Jan Wijn, bij wie hij in 1985 afstudeerde aan het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam. Hij volgde masterclasses bij Vlado Perlemuter, Tamas Vasary en Leon Fleisher. Bernd Brackman was winnaar van diverse prijzen, waaronder de eerste prijs op het Willem Pijper Concours in Rotterdam (1981), de Elisabeth Evertsprijs (1984), de tweede prijs op het Europese Frank Martin Concours in Utrecht (1984) en de eerste prijs op het Jacques Vonk Concours in Amsterdam (1985). Deze laatste prijs stelde hem in de gelegenheid om zijn studie te vervolgen bij onder anderen Sergej Dorensky in Moskou. Als solist en kamermusicus treedt Bernd Brackman veelvuldig op in binnen- en buitenland. Hij vormt vaste duo’s met de pianiste Sara Crombach, de violist Daniel Rowland, de fluitist Jacques Zoon en de cellist Gregor Horsch. Ook werkte hij samen met musici als Cor de Groot, Daniel Wayenberg, Reinbert de Leeuw, Hans Henkemans, Jan-Willem de Vriend en Ed Spanjaard. Voor zijn opname met Nederlandse kamermuziek voor fluit en piano in samenwerking met Jacques Zoon ontving hij in 1997 de Edison Klassiek.

Marcel Wierckx

geschiedenis

dodiscolab

links

Theaterfestival Boulevard

Max/MSP

IRCAM