CD's:

DVD's:

Jurriaan Andriessen  (1951-1991) - Portret van Hedwig (1983)

Bernd Brackman - piano
Kees Wieringa - piano

De cd is een initiatief van Stichting Jurriaan H. Andriessen, Haarlem
Met steun van J.C. Ruigrok Stichting, Het ThuisKopieFonds, Van Lanschotbank, Hans Asselbergs, studio Grasland, Do Foundation, YPMA, Galerie de Schone Kunsten.

met dank: bestuur Stichting Jurriaan H. Andriessen, Marianne Andriessen, Hedwig de Beer, Anton Treffers, Andriessen Pianos en Vleugels - Haarlem, Iris Casteren van Cattenburch

radioprogramma over Portret van hedwig op Radio Noord-Holland:

Hier ziet u een weergave van het Portret van Hedwig. Het originele werkstuk is een stuk groter, namelijk zo'n 60 x 45 cm. Maar toch is ook op deze afbeelding goed te zien dat het Portret van Hedwig een zogenaamde "dubbelfocus" tekening is. In eerste instantie herkent de kijker het gezicht van een vrouw. Het portret vertoont een grote gelijkenis met het gezicht van Hedwig, de levensgezellin van Jurriaan Andriessen. Maar bij nadere beschouwing blijkt het portret opgebouwd uit duizenden muzieknoten. Al deze noten vormen bij elkaar 54 speelbare composities die Andriessen speciaal voor dit portret vervaardigde.

Al met al heeft  Andriessen zo'n jaar of vijf aan zijn Portret van Hedwig gewerkt. Als voorbereiding maakte hij eerst een ‘gewone’ tekening van Hedwig. In deze tekening gebruikte hij geen lijnen, maar uitsluitend vlakken in verschillende soorten grijs. Via talloze experimenten ontdekte hij hoe deze verschillende grijsnuances konden worden vertaald naar het traditionele notenschrift. Voor donkere partijen, zoals het haar, gebruikte hij dikkere pennen en veel zestienden of zelfs tweeëndertigste noten. Voor lichtere gedeeltes, zoals het voorhoofd, werden fijnere pennen gebruikt en componeerde hij een notenbeeld met weinig noten.

Andriessen was in eerste instantie geen musicus van beroep, maar graficus. Hij studeerde aan de Rietveld Academie en aan de School voor de Journalistiek. Zijn pianolessen ontving hij van Margot Gerbrands en Frieda Scheuermann, en als componist was hij geheel autodidact. Hij was gefascineerd door twee totaal verschillende aspekten van de muziek. Enerzijds bewonderde hij de efficiëntie van de compositietechnieken uit de Barokperiode, zoals de canon en de fuga. Anderzijds werd hij buitengewoon geboeid door de ritmiek van de boogie woogie. Deze twee elementen verschijnen dan ook op talrijke manieren in het Portret van Hedwig. Daarnaast is nog een derde element aanwijsbaar in het portret. Een aantal stukken ademen een romantisch, impressionistisch of een wat "jazzy" karakter. Deze composities komen niet zozeer voort uit de muzikale voorkeur van Jurriaan Andriessen, maar zijn vooral gecomponeerd vanuit de grafische noodzaak om de ogen, neus en mond van Hedwig te kunnen weergeven.
Gaandeweg vond Andriessen steeds beter zijn draai als componist, zozeer zelfs dat het einde hem beangstigde. 'Alles wat nog gezegd moest worden, zou gezegd moeten worden op een zeer kleine oppervlakte,' schreef hij. Het zou Andriessens enige compositie blijven. Negenendertig jaar oud overleed hij in een zwembad.

Tegelijkertijd met het Portret van Hedwig werkte Andriessen aan een ander megaproject: het ontwerp van het 'Eldorische Rijk'. In een lijvig boekwerk beschrijft Andriessen, rijkelijk voorzien van illustraties, een utopische samenleving op de planeet Eldorica 'waar de bevolking wél de economische en ecologische adviezen van de Club van Rome uit 1970 heeft opgevolgd'. Zijn berekeningen voor dit model liet hij bij TNO controleren. In Portret van Hedwig ontwikkelde Andriessen zelfs de Eldorische muziekstijl, te horen vanaf deel 25: boogie woogie, maar dan in strenge canon- en fugavormen, als een euforisch Musikalisches Opfer.

BERND BRACKMAN heeft als romanticus grote affiniteit met de visionaire wereld van Eldorica. Hij is actief in de kamermuziek met een repertoire van Bach tot Cage. Hij speelt regelmatig  in binnen- en buitenland, won vele concoursen en een Edison voor Nederlandse muziek in 1997.

KEES WIERINGA is bekend als een avontuurlijke pianist. Velen kennen zijn uitvoeringen van Simeon ten Holt. Hij treedt op in binnen- en buitenland en werkt vaak samen met beeldend  kunstenaars en theatermakers. Ook is hij actief als radio- en televisiemaker.

De pianisten Bernd Brackman en Kees Wieringa hebben beiden aan het Sweelinck Conservatorium te Amsterdam gestudeerd. Zij hebben over de gehele wereld opgetreden, met diverse orkesten en in kamermuziekverband. Ook hebben zij vele compact discs uitgebracht met vaak Nederlandse muziek.

In de jaren 2002/2003 hebben de pianisten het Portret van Hedwig integraal in Nederland uitgevoerd. De concerten werden door de kunstenaar Ruud Lanfermeyer van videobeelden voorzien.

Do Records 008

Opname Grasland Studio Haarlem,
Opnamedatum 14/15 juli 2003
Piano's Steinway D - Ypma piano's
Muziekregie Sara Crombach
Vormgeving: Ton Verhees
Productie Erica Baud
Tekst Kees Wieringa
Vertaling: Iris Casteren van Cattenburch
Bladmuziek Moebiprint, Heerhugowaard
(Moebiprint, Hercules Segherslaan 28, 1701 XB, Heerhugowaard)
Distributie Challenge Records

Louis Andriessen over Jurriaan

Het was verbazend om te zien hoe Jurriaan – of beter: Jurriaantje, zoals hij bij mijn ouders thuis nog lang genoemd werd om hem te onderscheiden van mijn oudere broer Jurriaan – uiterst lichtvoetig en elegant op de piano boogie-woogie zat te spelen. Jazz spelen was meestal zwaar en gewichtig maar Jur speelde nooit hard en had een zeer relaxte timing, waar vele ‘boppers’ nog van konden leren. Voor het componeren van de muziek voor het Portret had hij natuurlijk verschillende tempi nodig, verschillende soorten ‘toondichtheid’, en ook dat was verbazingwekkend: hoe hij, ogenschijnlijk zonder moeite zich een weg vond van Bach via Satie naar een soms Cage-achtige leegheid.
Zijn muziek is even goed als zijn grafische werk, zo niet beter. En dan te bedenken dat Portret van Hedwig er een is uit een prachtig labyrintisch oeuvre. Zo is de muziek ook: je kan er schitterend in verdwalen.

Curriculum Vitae van Jurriaan Andriessen (1951 – 1991)

Jurriaan Andriessen was zowel beeldend kunstenaar, musicus, componist als schrijver.
Hij werd geboren te Haarlem op 23 september 1951. Hij studeerde aan de Gerrit Rietveld Academie te Amsterdam (1969 tot 1974) en behaalde daar ziin diploma Gebonden Grafiek. Na deze opleiding ging hij studeren aan de School voor Journalistiek te Utrecht (1974 tot 1977), omdat hij inmiddels was begonnen aan het vervaardigen van zijn boek "Eldorica" en zich wilde bekwamen in het schrijversvak. Gedurende al deze jaren volgde hij piano-, cello- en solfègelessen bij diverse leraren, maar was als componist aotididact.
Hij is de schrijver en illustrator van het boek Eldorian Empire. In 1990 werd dit boek uitgegeven door uitgeverij Het Spectrum onder de titel "Eldorica, met een reisverslag naar een betere wereld" (ISBN nr. 9027424845). In dit boek verwoordt en verbeeldt hij hoe onze maatschappij er had kunnen uitzien, als we de adviezen en aanbevelingen, gedaan door De Club van Rome uit 1972, hadden opgevolgd.
Hij heeft van 1978 tot 1983 aan het "Portret van Hedwig" gewerkt. Dit portret is een afbeelding van Hedwig, zijn levenspartner, geschreven in muzieknoten. Het "Portret van Hedwig" werd in 1987 uitgegeven als langspeelplaat (Robagram NVG 022-87) en in 1992 als compact disc (Hedwig’s Portrait, Oreade OR 2894), beide gespeeld door J. Andriessen zelf.

Eldorica en de Eldorische stijl

Het boek Eldorica, een project waar Andriessen gelijktijdig met het Portret van Hedwig aan werkte, geeft een verslag van een reis over de planeet Eldorica. Het vertelt van een utopische samenleving op een planeet, waar de bevolking wèl de economische en ecologische adviezen van de Club van Rome uit 1970 heeft opgevolgd. De Eldoriërs leven als in een paradijs. Ze werken maar vier uur per week, verdoen hun tijd niet met de productie van wegwerpartikelen en leven in vrijheid. Bovendien regelen zij hun zaken volgens een ‘eldocratie’: een variant op onze democratie waarbij beslissingen worden genomen op basis van inzichten in plaats van machtsverhoudingen. Nieuwsgierigen die benieuwd zijn naar hoe mooi het had kunnen zijn, kunnen rekenen op een fantastisch verhaal met op waarheid berustende gegevens. Jurriaan liet niet na grondig onderzoek te doen alvorens gegevens in zijn verhaal te verwerken. Zijn muzikale zoektocht komt ook in het boek naar voren:
" Zijn (het alter ego van de ik persoon) aanwijzing betrof een contrathema met een exotisch, ritmisch effect. Ik kruiste deze met mijn eigen thema en wist niet wat ik hoorde. Ik zou ook een naam voor de ontstane stijl weten. Wij noemden dit een ‘tweestemmige inventio’, maar toch, dit was ongekend. Het leek soms een boogie-woogie!
Mijn verlegenheid was verdwenen. Ik was in een andere wereld en de mij bekende muzikale ethiek bestond hier niet. Eindelijk hoefde mijn muziek niet op die van een of andere beroemdheid te lijken om aandacht te krijgen. Toen ik dat door had, was het verbazend waartoe ik in staat was…"

Statistische gegevens over het ontstaan van het "Portret"

Deze toelichting is door Jurriaan Andriessen zelf geschreven en is te vinden in de eerste versie van het door hem uitgegeven muziekboek, horende bij het "Portret van Hedwig".
1. Het portret is vijf jaar in het laboratorium aanwezig geweest. Er is echter niet aan één stuk door aan gewerkt. Zouden thans gebruikelijke werktijden (40 urige werkweek) als maatstaf zijn aangehouden, omschrijven we de totale arbeidstijd als: "twee en een half manjaar".
2. Gedurende de vijf jaar dat het portret in het laboratorium aanwezig was, werden 54 composities gemaakt en ingeschreven op het portret; dat is gemiddeld één compositie per maand.
3. Het componeren van één enkele compositie vergde veel onderzoek. Nimmer werd een compositie direct op het origineel bijgeschreven. Eerst in klad. Vervolgens in een speciaal daartoe ingericht boekwerk waarin schaal, grijstonen en maatstrepen al waren aangegeven. Daarna in een tweede boek, voor correcties of wijzigingen en tenslotte het intekenen op het origineel.
4. Het resultaat van twee en een half manjaar is niet alleen een beeltenis maar ook "vier uur geluid".
5. De gemiddelde duur van elke compositie is vier en een halve minuut.
6. Door alle voorgeschreven herhalingen toe te passen, stemmen binnen een compositie te verwisselen of klankkleuren af te wisselen zou de totale speelduur van het portret tot 6 uur worden verlengd.
7. Op de onderste 7 notenbalken van het portret staat 15 maal zoveel luistertijd als op de bovenste 7 notenbalken. Dat wil zeggen dat de gemiddelde hoeveelheid informatie per vierkante centimeter in vijf jaar met 1500% toenam.
Gedurende de tijd dat aan het portret gewerkt is zijn onder andere versleten:
A. 4 0.01 pennen (de dunste die er gefabriceerd werden. Helaas niet meer in de handel)
B. 3 cassetterecordertjes
C. 4 plexiglas liniaaltjes
Moeilijk oplosbare "ethische" vraagstukken werden door middel van enquêtes opgelost. Toeschouwers en luisteraars werd dan gevraagd welke oplossing de "mooiste" (welluidendste) was. Deze enquêtes leverden, naast de oplossing voor de gestelde problemen, ook andere verrassende inzichten zoals:
A. Bijna alle ondervraagde mannen gaven de voorkeur aan "krachtige" (hard) muziek met een nadrukkelijke ritmiek (energico).
B. Veel vrouwen met een leeftijd variërend tussen 14 en 25 jaar gaven aan dezelfde stijl (bovenomschreven) de voorkeur.
C. Bijna alle ondervraagde vrouwen boven de leeftijd van 27 jaar gaven de voorkeur aan "romantische" muziek.
Het aantal ondervraagden bestond uit 48 vrouwen en 50 mannen. De uitslag van de enquêtes zijn dus niet zeer betrouwbaar of toonaangevend voor de muzikale voorkeuren van bijvoorbeeld de hele Nederlandse bevolking.

Meer...  →

Link

• Uit de Pers

Overige links

• WIM HOUTMAN over Jurriaan Andriessen
• Van Lanschot Bankiers
• ICT en mobiliteit
• eternally-yours.org
• Stichting Jurriaan H. Andriessen
• www.grasland.nl