Djoke Winkler Prins - sopraan
Ruynemanensemble

René Berman - cello
Kees Wieringa - piano

Uit het Nieuwsblad van het Noorden, 12 Juni 1998: ‘Je hoort gewoon kleur!’

Deze nieuwe compact disc is een weergave van het kunstenaarsklimaat tussen 1918 en 1928 rond de Groningse expressionistische kunstenaarsgroep De Ploeg.
Het bevat voornamelijk nog niet eerder op compact disc verschenen composities van Daniël Ruyneman, Jan Ingenhoven, Claude Debussy en Darius Milhaud. Sommige composities zijn een unicum in het Nederlandse muziekleven zoals ‘Bei Betrachtung des Mondes’ en de ‘Hieroglyphen’ (Matthijs Vermeulen: ‘een meesterwerk’) van de totaal vergeten componist Daniël Ruyneman en de nooit gespeelde cellosonate van Jan Ingenhoven.

Daniël Ruyneman, Claude Debussy en Matthijs Vermeulen

In Groningen was vanaf 1918 een groep kunstenaars aktief onder de naam ‘De Ploeg’. Een van hen was Daniel Ruyneman. Deze compact disc laat de muziek van Daniel Ruyneman uit zijn Groningse jaren horen en geeft een beeld van zijn tijdgenoten en geestverwanten.
In 1914 ontmoette Daniël Ruyneman Claude Debussy in het Concertgebouw te Amsterdam. Ruyneman toonde hem enkele composities en Debussy reageerde positief: ‘C’est bien’. was zijn commentaar. Nadat Ruyneman betrokken was bij het beroemde Concertgebouwconflict met Matthijs Vermeulen in de hoofdrol vertrekt Vermeulen naar Frankrijk en Ruyneman naar Groningen.
In Groningen is hij geen onbekende. Al vanaf de oprichting in 1918 is Ruyneman betrokken bij de expressionistische kunstenaarsgroep De Ploeg van onder andere de beeldend kunstenaars Jan Wiegers, Jan Altink. en de drukker Nicolaas Werkman.
Ruyneman maakt deel uit van de redactie van het Ploeg-blad ‘Blad voor Kunst’. In dit blad publiceert hij de partituur van ‘Bei betrachtung..’
Hij is muzikaal leider van het Groningsche Studentenmuziekgezelschap ‘Bragi’ en organiseert voor de Ploeg en aantal opzienbarende concerten. In 1925 resulteerde dit o.a. in de première van ‘Farce Pantomime’ van Jean Cocteau en ‘Le Boeuf sur le toit’ van Darius Milhaud, met wie Ruyneman zich muzikaal sterk verwant voelde.

De Ploeg

Ruyneman heeft ook geregeld muziek van Charles Koechlin geprogrammeerd op zogenaamde ‘Ploeg’-avonden in Groningen. In toelichtingen schreef Ruyneman over zogenaamde absolute muziek, muziek die niet dienstbaar is aan een programma of tekst. Koechlin valt zeker onder deze noemer. Ook organiseerde Ruyneman ensceneringen van o.a. muziek van Debussy met o.a. het Ploeglid Johan Dijkstra.
Op deze compact disc klinkt ook muziek van geestverwanten waarmee Ruyneman kontakt heeft gehad. In 1935 schreef Ruyneman zelfs een boek over de componist Jan Ingenhoven1 . Hierin typeerde hij de muziek van Ingenhoven als volgt:
‘In harmonisch opzicht voelt Jan Ingenhoven weliswaar tonaal, maar en eigen klankkarakter, ontstaan door de kleurwerking van voorgaande en opvolgende akkoorden, valt niet te ontkennen. Vooral de melodiek draagt een Ingenhoveniaansche karakter en roept herinneringen op aan Italiaanse fresco’s en het gregoriaans, kentekenen hiervan zijn de vele arabesken, triolen en kwintolen, figuurtjes die nimmer de indruk verwekken uit louter praalzucht te zijn aangebracht: een zogenaamde stilistische polyfonie’.

Abstrahering

Ruyneman’s fascinatie voor abstrahering in de moderne kunst komt tot uiting in zijn eigen vroege composities waaronder Hieroglyphen uit 1918. Voor deze bijzondere compositie ontwierp Ruyneman zelfs een speciaal instrument: de elektrofoon, een instrument bestaande uit chromatisch afgestemde elektrische schellen door een klaviatuur bediend. Helaas is dit instrument bij het bombardement van Rotterdam verloren gegaan. Naar aanleiding van de eerste uitvoering in 1918 onder leiding van Sem Dresden noemde Matthijs Vermeulen de Hieroglyphen een meesterwerk .
Ruyneman was altijd op zoek naar klankvernieuwing. In de Hieroglyphen weet hij een voor zijn tijd raadselachtige klankwereld op te roepen. De componist liep zijn tijd ver vooruit, het heeft een hier en daar exotisch aandoend, ondefinieerbaar verstild karakter en is anderzijds ook dreigend en fel van kleur.

Onafhankelijk figuur

Ruyneman heeft het klaargespeeld om zijn gehele leven een onafhankelijk figuur te zijn, die zich aan geen enkele instelling of richting bond.
Als componist behoorde hij al van de aanvang van zijn carrière af tot de avant-gardisten van de Europese toonkunst. Ruyneman stond in geregeld kontakt met Alban Berg, Darius Milhaud, Arnold Schönberg en Egon Wellesz.
Hij heeft lange tijd een uiterst prominent plaats in het (Nederlandse) muziekleven ingenomen. Hij maakte zijn leven lang propaganda voor de moderne muziek, organiseerde talloze concerten en het is voor een belangrijk deel aan Ruyneman te danken dat de moderne muziek een plaats op het concertpodium kreeg.

Do records 002 'De Ploeg'

Distribution: Clavicenter Amsterdam.
Repertoire compact disc:
Daniel Ruyneman (Hieroglyphen (1918), Sonatine (1917), Winterabend (1914), Bei Betrachtung des Mondes (1918), Drie Pathematologiën (1914/15), Bij aanschouwing der maan (1918), Drei Persische Lieder (1950), Vier Liederen op teksten van J.H. Leopold (1939);
Jan Ingenhoven (1876-1951) - Sonate no. 2 "Quasi una fantasia" (1922);
Darius Milhaud (1892 - 1974) - Elegie (1945) ;
Claude Debussy (1862 -1918) - Sonate pour violoncelle et piano (1915).

Ruynemanproject, direction: Kees Wieringa

Manja Smits: harp
Esther Steenbergen en Olga Fransen: gitaar
Lenie Kerkhoven en Marco Ludemann: mandoline
Roel Stern, Raymond Honing en Thies Roorda: fluit
Richard Jansen: cup-bells
Annette Middelbeek: piano
Polo de Haas: celesta

Djoke Winkler Prins: sopraan
René Berman: cello
Kees Wieringa: piano

Links

• De Ploeg related link
• De Ploeg related link